«Եթե յուրաքանչյուր հայ իր զավակին դաստիրակեր ու մեծացներ այնպես ինչպես հարկն է իսկական հային, ռազմի դաշտում էլ պատերազմը այլ ընթացք կստանար: Երբ դպրոցական երեխան չգիտի, թե ով է եղել Նժդեհը, Վազգեն Սարգսյանը կամ Մոնթեն, ի՞նչ ակնկալել նման սերնդից: Այնպես որ պետք չէ մեղավորներ փնտրել, մեղավորը ես եմ, Դուք եք, որովհետեւ մենք տարիներ շարունակ չենք դաստիրակել մեր սերնդին այնպես ինչպես հարիր է հային, ոչ մեկ մեղավոր չի, երբ սերնդիդ մեծ մասը չգիտի, թե որտեղից է եկել քո հաղթանակաների ու պարտությունների հիմքը»-այսպես սկսվեց մեր զրույցը «Իրավունք TV»-ի տաղավարում կամավոր ռազմաճակատ մեկնած Էդմոնդ Հովակիմյանի հետ, ով ութ ամիս առաջ էր զորացրվեր, երբ սկսվեց չարաբաստիկ պատերազմը, բայց դա նրան չխանգարեց մեկնել ռազմաճակատ, որտեղ էլ թողել է ձեռքի մի հատվածը:
-էդմոնդ, քառօրյա պատերազմի ժամանակ Դուք ընդամենը 16 տարեկան էիք, ինչպե՞ս ստացվեց, որ հայտնվեցիք ռազմաճակատում:
-Չեմ ուզում մանրամասների մասին խոսել, բայց հայտնվեցի Արա լեռում, հրետանավորների գնդում, որտեղ որպես կապավոր եմ իմ ծառայությունը մատուցել: Փորձեցի այդ տարիքում կռվել իմ տարբերակով, արդյունքում 16 տարեկանում տեսա ու զգացի, թե ինչ կարող է անել հրետանու մեկ զարկը:
-Անդրադառնանք, 44-օրյա պատերազմին, Դուք եղել եք Ջաբրաիլում, որտեղ տեղակայված զորամասը առաջիններից մեկն էր, որն ընկավ:
-Ջաբրաիլում ահավոր ուժեղ էր հարձակումը, եթե մնացած տեղերում խփում էին, օրինակ տաս հարվածով, Ջաբրաիլում խփում էին տաս անգամ ավել: Թե ինչու ընկավ Ջաբրաիլը, Հադրութը կամ Շուշին, ես դրանց պատասխանները անկեղծ չունեմ, բայց ես մի բան գիտեմ, որ մենք իրավունք չունենք նրանց մենակ երկար թողնելու: Երբ ես գնում էի ռազմաճակատ ընկերներիս հետ, լրագրողներից մեկը մոտեցավ ինձ հարցրեց, թե ինչու եմ կամավոր գնում պատերազմ, ես հետեւյալ պատասխանը տվեցի. «Գնում եմ կռվեմ Արցախում, որ վաղը չկռվեմ Սյունքիում»: Հիմա ես վստահ եմ, որ մենք շուտով պետք է կռվենք Սյունիքեւմ, որովհետեւ եթե մենք հիմա Սյունիքում չկռվենք` էլ կռվելու տեղ չենք ունենանալու: Եթ թշնամին դեռ չի հասել Երեւան, դա դեռ չի նշանակում, որ չի կարող հասնել:
-Այդ պայքարի ոգին տեսնո՞ւմ եք Ձեր շրջապատում:
-44-օրյա պատերազմ մեկնելու ոգին համարյա չկա, պայքարի ոգին այլեւս առաջվանը չէ` ոչ բանակում, ո՛չ հասարակության մեջ , ո՛չ էլ նույնիսկ սոցիալական հարթակներում: Պատերազմի պարտությունը ահավոր հարված էր բոլորիս համար: Ու ես անկեղծ չգիտեմ, եթե ես վիրավորված չլինեի ու նորից սկսվեր կռիվը, ես ի վիճակի կլինեի կրկին մեկնել առաջնագիծ:
-Էդմոնդ, որն՞ է պատերազմի դաշտում ամենատպավորված դրվագը, որը մշտապես ասոցացվում է քեզ մոտ պատերազմի հետ:
-Պատերազմից հետոն` նոյեմբերի 10-ը, երբ ես հասկացա, որ ավարտվել է պատերազմը ու մենք տվել ենք Շուշին…Հավատացեք` ո՛չ ձեռքիս վիրավորումը, ո՛չ ընկերներիս զոհվելը ավել ծանր չէր ինձ համար, քան նոյեբերի 10-ի առավոտը: Ֆիզիկական ցավը շատ փոքր բան է ներքին` հոգեկան կորստի ցավի դեմ:
-Էդմոնդ, ե՞րբ հասկացար, որ Ջաբրաիլը այլեւս մերը չէ:
-Ես դա մինչ օրս չեմ հասկացել, որովհետեւ մինչ օրս իմ մարմնի մի հատված Ջաբրաիլում է, ես դա այդպես էլ չեմ հասկանալու, երբեք…Ես երբեք ինչ-որ մի ճանապարհ չեմ հիշել, գոնե մի 5-6 անգամ պետք է գնայի, որ հիշեի: Կյանքումս մի անգամ եմ մի անգամ գնացածս ճանապարհը հիշել` դա Ջաբրաիլից դուրս գալու ճանապարհն էր, որովհետեւ, եթե չհիշեի, ապա հիմա ընկերներիս չէինք լինի:
-Ի՞նչ ես զգում ամեն անգամ Եռաբլուր այցելելիս:
-Դատարկություն… Ես Եռաբլուր գնում եմ միշտ գիշերները, որ չտեսնեմ, Եռաբլուրում սթորի անող անհայրենիքներին: Կանգնում եմ Եռաբլուրում` բլուրի վրա ու նայում քաղաքի խրախճանքին, տեսնում ես երկու կյանք` հավերժ ու մարդկանց, ովքեր շուտով կավարտվեն ու հասկանում ես, թե ինչքան դատարկ ու ունայն է ամեն ինչ:
